اگه دنبال آرامگاه کوروش بزرگ، بنیانگذار سلسله هخامنشی هستی، باید بگم این اثر شگفتانگیز در مجموعه باستانی پاسارگاد قرار داره که حدود ۱۳۰ کیلومتری شمال شیراز در استان فارس واقع شده. این بنای سنگی و باشکوه، در فاصله یک کیلومتری جنوب غربی کاخهای پاسارگاد قرار گرفته و به عنوان یکی از اجزای اصلی میراث جهانی یونسکو (با شماره ثبت ۱۱۰۶) شناخته میشه. پس برای پیدا کردنش، کافیه در نقشههایت دنبال پاسارگاد بگردی که اولین پایتخت هخامنشیانه!
وقتی وارد دشت مُرغاب پاسارگاد میشی، این بنای پرابهت رو که روی یک سکوی پلکانی ۶ طبقه قرار گرفته، از دور میبینی. این سازه، سالمترین و بلندترین بنای باستانی این مجموعه است و در زمانهای قدیم، بهش “مشهد مادر سلیمان” هم میگفتن. در واقع، آرامگاه کوروش نمادی از سادگی و عظمت معماری هخامنشیه و از هر جای دشت به خوبی پیداست. این بنا در نزدیکی شهرستان مرودشت قرار داره، پس اگه از شیراز حرکت میکنی، مقصد اصلیت همون شهرستان پاسارگاد خواهد بود.
فهرست مطالب
مسیر دسترسی به مقبره کوروش
برای دسترسی به آرامگاه کوروش، بهترین راه اینه که از شیراز به سمت جاده مرودشت حرکت کنی و مسیر بزرگراه سعادت شهر-صفاشهر رو ادامه بدی. مقبره کوروش دقیقاً در ۲۱ کیلومتری سعادت شهر قرار داره. باید وارد یک جاده فرعی ۴ کیلومتری بشی که در نهایت به مجموعه تاریخی پاسارگاد میرسه. کل مسافت از شیراز تا پاسارگاد تقریباً ۱۳۰ تا ۱۵۰ کیلومتره، پس حدود ۲ تا ۲:۳۰ ساعت رانندگی در پیش داری. (منبع: مجله علی بابا و سامانههای مسیریابی)
اگه اهل سفر جادهای هستی و از اصفهان یا شهرهای مرکزی میای، باید به سمت شیراز حرکت کنی و قبل از رسیدن به شیراز، در بزرگراه اصفهان-شیراز، دنبال تابلوی پاسارگاد بگردی. خبر خوب اینکه جادهها کاملاً آسفالته و دسترسی به این جاذبه تاریخی فارس خیلی راحته. یادت باشه که این منطقه توریستیه و امکانات رفاهی و پارکینگ هم کنار مجموعه وجود داره تا با خیال راحت پاسارگادگردی کنی. ضمناً، اگه با تور سفر میکنی، دیگه اصلاً نگران مسیر نباش!
تصاویر داخل مقبره کوروش بزرگ
اطلاعات بازدید از آرامگاه کوروش
قبل از سفر، لازمه بدونی که مجموعه پاسارگاد و آرامگاه کوروش در تمام طول هفته باز هستن، به جز ایام خاص تعطیلات رسمی مثل تاسوعا و عاشورا، ۲۱ و ۲۸ صفر، و ۱۴ خرداد. برای خرید بلیط پاسارگاد هم باید همونجا اقدام کنی. چون این مجموعه میراث جهانی است، ممکنه هزینه بلیط برای بازدیدکنندگان ایرانی و خارجی متفاوت باشه. حتماً قبل از برنامهریزی برای بازدید، آخرین اطلاعات مربوط به قیمت و روزهای تعطیل رو چک کن تا برنامهات بهم نریزه.
بهترین زمان برای بازدید از پاسارگاد، فصلهای خنکتر سال مثل بهار و پاییزه، چون دشت پاسارگاد در تابستون خیلی گرم میشه. برای یه گشت و گذار کامل، حداقل ۲-۳ ساعت وقت بذار، چون علاوه بر مقبره، کلی آثار باستانی دیگه مثل کاخ دروازه و تل تخت هم اونجا هستن. همچنین، لباس و کفش راحت بپوش، کلاه آفتابی و آب همراهت باشه تا حسابی از تماشای این بنای تاریخی هخامنشی لذت ببری.
اگه در فصلهای گرم سال یعنی بهار و تابستان قصد بازدید از مجموعه جهانی پاسارگاد رو داری، معمولاً ساعت بازدید از ۸:۰۰ صبح تا ۱۹:۰۰ عصر (۷ شب) اعلام میشه. البته یادت باشه که ساعت فروش بلیط پاسارگاد معمولاً تا ۱۸:۰۰ (۶ عصر) هست، پس بهتره جوری برنامهریزی کنی که قبل از اون به گیشه بلیطفروشی برسی تا بتونی با خیال راحت از محوطه بازدید کنی. (منبع: وبسایتهای گردشگری معتبر مثل یوتراوز و فلایتودی)
از اونجایی که هوا در تابستون فارس حسابی داغ میشه، پیشنهاد میکنم اگه میتونی، اوایل صبح یا نزدیکای غروب رو برای بازدید انتخاب کنی تا آفتاب اذیتت نکنه. توی بهار، هوا فوقالعاده است و مجموعه تا شب بازه، این فرصت خوبیه که از نور ملایم غروب برای عکاسی از مقبره کوروش استفاده کنی! حواست باشه که ساعات دقیق ممکنه کمی تغییر کنه، پس برای اطمینان بیشتر، قبل از سفر یه تماس با اطلاعات مجموعه هم ضرر نداره.
تاریخچه آرامگاه کوروش
آرامگاه کوروش یکی از مهمترین بناهای تاریخ هخامنشیانه که در قرن ششم پیش از میلاد ساخته شده و از جمله نخستین نمونههای معماری سنگی آرامگاهی در ایرانه. جالبه بدونی که منابع تاریخی، از جمله توصیفهای آریستوبولوس (یکی از همراهان اسکندر مقدونی) تأیید میکنن که این بنا آرامگاه کوروش بزرگه. خود بنا از دو بخش اصلی تشکیل شده: یک سکوی پلکانی (شبیه به زیگورات) و یک اتاقک آرامگاه در بالای اون. (منبع: کتب تاریخی مانند آناباسیس اسکندر اثر آریان و منابع باستانشناسی)
بسیاری از باستانشناسان معتقدن که آرامگاه کوروش به دستور خود کوروش بزرگ و قبل از مرگش ساخته شده. این بنا در تمام دوره هخامنشیان، مقدس شمرده میشد و مغها وظیفه نگهداری از اون رو داشتن. سبک ساخت بنا خیلی منحصربهفرده؛ سنگهای عظیم و مکعبیشکل بدون هیچگونه ملاطی و فقط با بستهای فلزی به هم متصل شدن که نشوندهنده مهندسی دقیق هخامنشیه. این سادگی و عظمت، خودش بیانگر روحیه کوروشه که به عدالت و سادگی شهرت داشت.
کاشف مقبره کوروش کیه؟
قبل از اینکه هویت واقعی این بنا مشخص بشه، مردم محلی بهش «مشهد مادر سلیمان» میگفتن. کاشف مقبره کوروش در دوران معاصر، یک نقاش و جهانگرد انگلیسی به نام سر رابرت کر پورتر بود. این اتفاق مهم در سال ۱۸۱۸ میلادی (حدود دو قرن پیش) رخ داد. او پس از بازدید از پاسارگاد و بررسی شواهد تاریخی، متوجه شد که این بنای سنگی، همون آرامگاهی است که نویسندگان یونانی مثل آریان از اون به عنوان آرامگاه کوروش یاد کرده بودن.
کشف هویت واقعی این بنا، یکی از لحظات مهم در باستانشناسی ایران بود. تا قبل از پورتر، هویت واقعی بسیاری از آثار هخامنشی ناشناخته بود. این نقاش انگلیسی با ذکاوت و تحقیق دقیق، پرده از راز این اثر برداشت و باعث شد تا توجه جهانی دوباره به سمت پاسارگاد و تاریخ ایران باستان جلب بشه. از اون موقع به بعد، مطالعات باستانشناسی در این منطقه شدت گرفت و اطلاعات ما از تمدن هخامنشی خیلی کاملتر شد.
معماری مقبره کوروش
معماری آرامگاه کوروش شاهکاری از سادگی، تناسب و مهندسیه که در عین حال بینظیره. این بنا از دو قسمت اصلی تشکیل شده:
- یک سکوی ششپلهای که به شکل هرم دیده میشه (با ارتفاع تقریبی ۵.۵ متر)
- و یک اتاقک آرامگاه با سقف شیروانی روی این سکوها.
جالبترین نکته اینه که ارتفاع کل بنا به حدود ۱۱ متر میرسه و ساختارش از سنگهای آهکی سفید ساخته شده که بدون هیچ ملاطی و فقط با بستهای فلزی دمچلچلهای به هم متصل شدن. اگه خوب بهش نگاه کنی، متوجه میشی که سبک معماری این بنا، ترکیبی از چندین فرهنگه.
برخی معتقدن که سکوهای پلکانی یادآور زیگورات چغازنبیل و سقف شیروانی اون متأثر از معابد اورارتوها (در شمال غرب ایران) بوده. این نشون میده که هخامنشیان، با هوشمندی، بهترین عناصر معماری منطقه رو برای ساخت این بنای ملی به کار گرفتن. سقف اتاقک از بیرون شیبدار (شیروانی) و از داخل صافه، که هم جلوه زیبایی داره و هم جلوی نفوذ آب باران رو میگیره.
کتیبه آرامگاه کوروش
در مورد کتیبه اصلی آرامگاه کوروش، منابع تاریخی، به ویژه گزارشهای دوران اسکندر مقدونی (ثبتشده در کتابهای آریان)، به وجود یک کتیبه اشاره میکنن. معروفترین متنی که به این بنا منسوب شده، جملهای ساده و پرمعناست که به این مضمون مشهوره: “ای مردی که هر که هستی و از هر کجا میآیی، زیرا میدانم که خواهی آمد، من کوروش هستم که به ایرانیان شاهنشاهی بخشیدم. با من مشاجره مکن، یگانه چیزی که هنوز برای من باقی مانده است، یک مشت خاک ایران است که پیکر مرا پوشانده!”
البته باید بدونی که امروزه هیچ کتیبه یا سنگنوشتهای روی خود بنای آرامگاه کوروش باقی نمونده که بشه این متن رو به طور قطع تأیید کرد. این جمله بیشتر از طریق نقلقولهای تاریخی یونانی به ما رسیده و به همین دلیل بسیار معروف و تأثیرگذاره. این متن، سادگی و عظمت روح کوروش رو به زیبایی نشون میده و نمادی از عدم تفاخر پادشاهی است که فتوحات زیادی داشت اما در آرامگاهش، خواهان صلح و احترام بوده.
مقبره کوروش به دستور چه کسی ساخته شد؟
بر اساس شواهد باستانشناسی و منابع تاریخی، مقبره کوروش بزرگ به دستور خود او و در زمان حیاتش ساخته شده است. این بنا در دوران حکومت هخامنشیان در قرن ششم پیش از میلاد بنا نهاده شد. این کار نشاندهنده دوراندیشی و تدبیر کوروش بوده که حتی محل دفن خود را نیز با دقت تمام در پایتختش، پاسارگاد، طراحی و بنا کرده است.
معماری منحصر به فرد و متفاوت این آرامگاه نسبت به دیگر آرامگاههای هخامنشی (مثل آرامگاههای صخرهای در نقش رستم) این فرضیه رو تقویت میکنه که این بنا در زمان کوروش ساخته شده و یک نوع معماری آغازین برای آرامگاههای سلطنتیه. این سازه نه تنها مکانی برای دفن، بلکه یک بنای یادبود و نمادی از شکوه اولین امپراتوری جهانی ایران بوده که با ظرافت و بدون تفاخر ساخته شده تا در طول تاریخ، پابرجا بمونه.
رازهای آرامگاه کوروش بزرگ
یکی از مهمترین رازهای آرامگاه کوروش که باستانشناسان رو درگیر خودش کرده، هویت دقیق اجزای داخل اتاقک آرامگاهه. منابع تاریخی (مثل روایت آریان) میگن که در زمان حمله اسکندر، در داخل اتاقک مقبره، تابوتی طلایی با پیکر کوروش، یک نیمکت، میز، و حتی یک لباس فاخر و جواهرات وجود داشته که پس از بازدید اسکندر، توسط افراد ناشناس به تاراج رفته. در حال حاضر اتاقک آرامگاه کاملاً خالی است.
راز دیگه اینه که چرا کوروش، به جای دفن در کوهستان (مثل پادشاهان بعدی هخامنشی در نقش رستم)، دستور داد این بنای سنگی و مرتفع در دشت ساخته بشه؟ برخی معتقدن این به دلیل سنتهای مادی یا زرتشتی بوده که پیکر نباید با خاک تماس مستقیم داشته باشه. همچنین، برخی باستانشناسان فرضیههایی مطرح کردن که این بنا ابتدا آتشکده بوده و بعداً تبدیل به آرامگاه شده که البته نیاز به اثبات بیشتری داره. در کل، سادگی خیرهکننده این بنا خودش بزرگترین رازه که از یک امپراتور بزرگ به یادگار مونده.
آیا کشف مومیایی پیکر کوروش صحت داره؟
خیر، کشف مومیایی پیکر کوروش بزرگ صحت نداره و هرگونه خبر یا تصویری که در فضای مجازی درباره کشف مومیایی در پاسارگاد منتشر شده، شایعهای کذبه. این شایعات معمولاً هر چند وقت یکبار منتشر میشن، اما مسئولین میراث فرهنگی استان فارس و شهرستان پاسارگاد صراحتاً این ادعاها رو رد کردن و گفتن که چنین کشفی انجام نشده است.
اساساً در منابع تاریخی و باستانشناسی هم شواهدی مبنی بر مومیایی کردن پیکر کوروش وجود نداره. روایتهای تاریخی نشون میدن که پیکر کوروش در یک تابوت طلایی درون اتاقک آرامگاه قرار داده شده بود، اما هیچ اشارهای به مومیایی شدن نشده. در حال حاضر، همانطور که گفتیم، اتاقک آرامگاه خالیه و هیچ اثری از پیکر یا مومیایی وجود نداره. پس اگر چنین اخباری شنیدی، بدون که صرفاً حدس و گمان یا شایعهای بیاساسه.
نحوه قرار گرفتن پیکر کوروش بزرگ در آرامگاه
بر اساس منابع باستانی، به خصوص توصیف همراهان اسکندر مقدونی، پیکر کوروش بزرگ در داخل اتاقک بالای آرامگاه و درون یک تابوت طلایی قرار داشته است. این شیوه قرارگیری (یعنی قرار گرفتن پیکر در ارتفاع و دور از تماس مستقیم با خاک) کاملاً با آداب و رسوم زرتشتی (که معتقد بودند پیکر نباید خاک را آلوده کند) همخوانی داشته است.
به نظر میرسه که این شیوه تدفین، با سنتهای پارسیان در آن زمان متفاوت بوده و احتمالاً تحت تأثیر سنتهای مادی (مادر کوروش مادی بود) یا سنتهای خاص مذهبی بوده. این تابوت و لوازم کنارش (مثل نیمکت و ظروف) بعد از حمله اسکندر به غارت رفته و امروز اتاقک آرامگاه خالیه. اما همین اطلاعات تاریخی نشون میده که کوروش، حتی در آخرین جایگاه ابدیاش، به سادگی و بر اساس باورهایش احترام گذاشته بود.
منبع تصاویر داخل آرامگاه: کجارو




