کومسای یه مراسم قدیمی و پر رمز و رازه که تو منطقه اورامان تخت برگزار میشه. این مراسم یه جورایی شبیه به عزاداریه، اما با آیین ها و باورهای خاص خودش. مردم محلی با لباس های سنتی جمع میشن و با خواندن اشعار خاص و انجام حرکات نمادین، یاد و خاطره گذشتگان رو زنده نگه میدارن.
تو این مراسم، یه حس غریبگی و همزمان یه انرژی مثبت وجود داره. ساز و آواز محلی، نور شمع ها و جمع شدن دور هم تو دل کوهستان، فضای منحصربه فردی خلق میکنه. خیلی ها معتقدن این فقط یه مراسم ساده نیست، بلکه راهیه برای ارتباط با ریشه ها و تاریخ پربار این منطقه. مراسم کومسای اردیبهشت ماه و 15 این ماه برگزار میشه که بهترین فرصته برای سفر به کردستان.
فهرست مطالب
زمان دقیق مراسم کومسای اورامان تخت
تاریخ مراسم کومسای معمولا در اواسط بهار و نزدیک‌ترین جمعه به ۱۵ اردیبهشت ماهه. امسال هم احتمالا جشن کومسای در تاریخ ۱۲ اردیبهشت برگزار خواهد شد. اگر به دنبال تجربه ای خاص و متفاوت هستید، حتما در مراسم کومسای هورامان شرکت کنید و از نزدیک یک تجربه متفاوت رو لمس کنید.
معنی کلمه کومسای چیه؟
کومسای (Komsai) یه واژه کردیه که ترکیبی از دو بخشِ “کوم” (Kom) و “سای” (Sai) هست. بعضی ها میگن “کوم” به معنی جمع شدن و “سای” به معنی سایه یا روحه یعنی “جمع شدن در سایه روح گذشتگان”. بعضیا هم میگن که مسای (به معنی یادگیری) هست. که معنای «جمع شدن و یادگیری» و یا «جمع شدن و یادآوری» رو میرسونه..
معرفی مراسم کومسای اورامانات
حتماً براتون سؤال شده که اصلاً این مراسم کومسای چیه و چرا برای مردم کردستان اینقدر اهمیت داره؟ بذارید اینطوری بگم: کومسای مثل یه گنجینه زنده‌ست که قرن‌هاست تو دل کوه‌های اورامان تخت حفظ شده. این آیین کهن، فقط یه مراسم ساده نیست، بلکه توی هر بخشش، رازهایی از تاریخ و فرهنگ مردم این منطقه نهفته.
کومسای رو نمی‌شه فقط یه مراسم مذهبی دونست. این آیین، در واقع یه دنیای کامل از باورها، فلسفه زندگی و همبستگی اجتماعی مردم اورامانه. توی این مراسم، همه چیز کنار هم معنی پیدا میکنه: از اشتراک گذاری و تصمیم‌گیری گروهی گرفته تا نیایش و احترام به طبیعت. اون چیزی که کومسای رو منحصر به فرد میکنه، اینه که با وجود گذشت سال‌ها، هنوز هم با همون اصالت و حرمت قدیمی برگزار میشه؛ انگار زمان نتونسته چیزی از ارزش‌هاش کم کنه.
این مراسم رو میتونید نماد واقعی هویت مردم اورامان بدونید. نه‌فقط یه رسم قدیمی، بلکه یه روش زندگی که نسل به نسل منتقل شده. وقتی تو این مراسم شرکت می‌کنید، انگار دارید تاریخ رو از زبان کوه‌های زاگرس می‌شنوید. از اونجایی که اورامان تخت یه از خاص‌ترین روستاها و جاهای دیدنی کردستان محسوب میشه، کومسای هم تو این فضا یه حال و هوای دیگه‌ای پیدا میکنه؛ پر از رمز و راز و سرشار از انرژی مثبت.
تاریخچه مراسم کومسای هورامان
این مراسم کومسای که هرسال تو اورامان برگزار میشه، از کجا شروع شد؟ قصش برمیگرده به بیش از هزار سال پیش، همون زمان‌هایی که پیر شالیار، این عارف دوست‌داشتنی منطقه، هنوز زنده بود. جالبه بدونید که این مراسم اصلاً یه جور راهکار هوشمندانه مردم قدیم اورامان برای زندگی کردن با طبیعت بوده.
اون زمان وقتی بهار میشد همه تو اورامان تخت جمع می‌شدن، ولی وقتی هوا گرم میشد و باغات به آب بیشتری نیاز داشتن، مجبور می‌شدن برن ییلاق. همین رفت و آمدهای فصلی شد دلیل اصلی به وجود اومدن کومسای!
همیشه تو نزدیک‌ترین جمعه به ۱۵ اردیبهشت، یه حال و هوای خاصی تو روستا پیچیده میشه. همه دور هم جمع میشن، همونجا که خونه پیر شالیار بوده. تو این جمع، کلی تصمیم‌های مهم روستا گرفته میشه: از انتخاب میراب و چوپان گرفته تا تقسیم کارای بین مردم. مثل یه شورای واقعی بود که همه می‌تونستن توش نظر بدن!
پیر شالیار کیه؟
اگه بخوایم از مهم‌ترین چهره‌های عرفانی کردستان حرف بزنیم، قطعاً نام پیر شالیار تو اول لیست قرار می‌گیره. این مرد بزرگ تو دل مردم کردستان جایگاه خاصی داره و همه بهش به چشم یه شیخ و عارف مقدس نگاه میکنن. ازش کلی داستان‌های شگفت‌انگیز و کرامات نقل میکنن.
مقبره‌اش هم که تو اورامان تخته، یه مکان فوق‌العاده مقدسه. جالبه بدونین اسم واقعی‌ش “سید مصطفی پیش‌الله‌یار” بوده و میگن از نوادگان امام جعفر صادق (ع) هم هست. تو کتاب‌های تاریخی هم اسمش رو آوردن و میگن که از مریدان سرسخت شیخ عبدالقادر گیلانی بوده.
اما معروف‌ترین داستانش، ماجرای شفای دختر شاه بخاراست که واقعاً شنیدنیه! هنوز هم بعد از این همه سال، اسم و یادش تو کردستان زنده‌ست. مراسم کومسای و عروسی پیر شالیار که با دف‌نوازی و رقص‌های آیینی همراهه، از دیدنی‌ترین جاذبه‌های فرهنگی کردستانه. اگه یه روز به اورامان تخت رفتید، حتماً سری به مقبره این عارف بزرگ بزنید و تو فضای معنویش نفس بکشید! ✨
دلیل اصلی برگزاری کومسای پیر شالیار چیه؟
اگه اسم “پیر شالیار” به گوشتون خورده، بدونید این نام فقط یه چهره تاریخی نیست، بلکه بخش زنده‌ای از فرهنگ اورامانه! مردم این منطقه چنان بهش احترام میذارن که انگار هنوز بینشون زندگی میکنه. هر سال دو مراسم بزرگ برایش برگزار میکنن که هر کدومشون یه دنیا حرف برای گفتن دارن.
نخستین مراسم، “عروسی پیر شالیار“ هست که وسط زمستون، روستا رو پر میکنه از نور و صدای دف و شادی. اما دومین مراسم، همون “کومسای” معروفه که حدود ۱۵ اردیبهشت برگزار میشه – مراسمی که هم روحانیت داره، هم تصمیم‌های مهم روستا تو اون گرفته میشه.
این دو مراسم مثل دو خواهر هستن که با وجود تفاوت‌هاشون، یه ریشه مشترک دارن. این آیین‌ها فقط یه سری رسم و رسوم ساده نیستن. اونها مثل آینه‌ای هستن که فرهنگ چندلایه مردم اورامان رو نشون میدن:
- ترکیبی از عرفان و شادی جمعی
- تلفیقی از سنت‌ها و زندگی مدرن
- نمادی از همبستگی اجتماعی
- فرصتی برای تصمیم‌گیری‌های مهم روستا
وقتی مراسم شروع میشه، کل روستا تبدیل میشه به یه صحنه بزرگ تئاتر. از پیرزن‌های روستا گرفته تا بچه‌های کوچیک، همه تو این نمایش نقش دارن. دف‌ها به صدا درمیان، پاها به رقص میان و صداهای مناجات تو دره‌ها می‌پیچه. اینجا دیگه نمی‌شه تماشاچی موند، خودت هم بخشی از مراسم میشی!
کومسای فقط یه مراسم نیس، یه تجربه‌ست! اگه میخوای واقعاً بفهمی مردم اورامان چطور فکر میکنن و زندگی میکنن، باید یه بار تو این مراسم شرکت کنی. قول میدم بعدش دیگه مثل قبل به فرهنگ کردستان نگاه نمی‌کنی!
کومسای یه جورایی وحدت و همبستگی رو بین مردم تقویت میکنه. تو این مراسم، همه با همدیگه همدردی میکنن و یاد میگیرن که چطور با غمها و خاطرهها زندگی کنن. این آیین مثل یه چسب اجتماعی عمل میکنه که نسلهای مختلف رو به هم وصل میکنه.
افسانه عاشقانه مراسم کومسای اورامان تخت
یه افسانه قدیمی میگه که کومسای برمیگرده به داستان دو عاشق به نام های “سای” و “کوم”. سای یه دختر روستایی بود و کوم یه جوان شکارچی. وقتی سای بر اثر یه بیماری میمیره، کوم از غم دور میشه و هرسال تو یه روز خاص، کنار قبرش میره و با آواز و نوازندگی یادش رو زنده نگه میداره. کم کم این رسم بین مردم منطقه رایج میشه و به مراسم کومسای تبدیل میشه. اما خب بین داستان ها و روایت هایی که گفته میشه، کسی نمیدونه که ماجرای واقعی کومسای چیه؟ مهم اینه که این مراسم باستانی بیشتر از هزار ساله که داره برگزار میشه..
فلسفه شکستن سنگ کومسا
حتما تو فیلم‌های مراسم کومسای دیدین که مردم دارن سنگ می‌شکنن! این کار یه داستان قدیمی داره. میگن یه چوپان به اسم شیخ گومار که مرید پیر شالیار بود، شیر گله‌اش کم چرب شده بود. همسرش بهش گفت بره پیش پیر شالیار و کمک بخواد. شیخ گومار یه ظرف بزرگ دلمه برگ مو برد و رفت اورامان تخت.
پیر شالیار به کاکه موسی گفت این دلمه رو بین مهمانا تقسیم کن، بعد برو کنار قبر و یه سنگ رو بشکن. وقتی کاکه موسی این کار رو کرد، شیر گله دوباره پرچرب شد! از اون موقع، مردم هرسال تو مراسم کومسای یه تیکه از همون سنگ رو می‌شکنن. جالبه که این سنگ بعد از هزاران سال هنوز تموم نشده و فقط هم تو همین روز میشه شکستش!
- پ.ن: این قسمت به نقل از سایت توربیست نوشته شده.
چجوری بریم هورامان تخت؟
اگه میخواید تو مراسم کومسای شرکت کنید، باید راهی روستای اورامان تخت بشید که تو شهرستان سروآباد قرار داره. این روستای باصفا حدود ۶۳ کیلومتر با سروآباد و ۷۵ کیلومتر با مریوان فاصله داره. قبلا یک محتوای راهنمای سفر به اورامان تخت نوشتیم. اما چند تا مسیر مختلف برای رسیدن به اینجا وجود داره:
- مسیر سنندج: اگه از سنندج میرید، دو راه دارید:
– جاده قدیمی سنندج-مریوان که از سروآباد میگذره (حدود ۲-۳ ساعت)
– جاده جدید سنندج-مریوان که اول به مریوان میری بعد به سروآباد (همون ۲-۳ ساعت) - مسیر کرمانشاه: اگه از کرمانشاه میاید، باید از پاوه و چندتا روستای دیگه رد بشید که حدود ۳ ساعت طول میکشه.
نکته: تو گوگل مپ میتونید دقیقاً مسیر رو ببینید و موقعیت اورامان تخت رو پیدا کنید. یادتون باشه این منطقه کوهستانیه، پس حواستون به وضعیت جاده و ماشینتون باشه!
بهتره یه روز قبل از مراسم برسید تا هم استراحت کنید، هم بتونید تو روستا گشتی بزنید و از طبیعت بکرش لذت ببرید. اگه سوالی داشتید، مردم محلی همیشه راهنماییتون میکنن! امیدوارم که از خوندن این مطلب لذت برده باشید، اگر رفتید کومسای حتما نظرتون رو بنویسید.
