تا حالا چندتا مسجد تاریخی دیدید؟ چه حسی به این فضاها دارید؟ اگر مثل من باشید، احتمالا به وجد میاید. اما اگر بحث مساجد تاریخی و معماری ایرانی وسط باشه، مسجد تاریخانه دامغان میتونه پاک آدمو دیوونه کنه. فکرشو کنید، اولین یا از اولین مساجد ایرانی! درست در قرون اولیه ظهور اسلام! مکتب معماری ایرانی و شیوه های درونگرا با بن مایه های جهان بینی نوظهور اسلام باهم ترکیب میشه و نتیجه تاریخانه دامغانه! البته همینجا بگم که مسجد تاریخانه دامغان آتشکده نبوده و این احتمال با درصد بالای توافق باستان شناسا، رد شده! اما بیاید با سفرادوایز همراه بشید تا سری به قدیمی ترین مسجد ایران بزنیم!
فهرست مطالب
مسجد تاریخانه دامغان کجاست؟
آدرس مسجد تاریخانه دامغان: استان سمنان، دامغان، میدان امام خمینی، خیابان شهید مطهری
روز و ساعت های بازدید مسجد تاریخانه: شنبه تا جمعه: 9 صبح تا 12 ظهر. 16 عصر تا 19 عصر. (تعطیلات رسمی و مناسبت ها، تعطیله)
مدت زمان نیاز برای بازدید مسجد تاریخانه: نیم ساعت الی 1 ساعت
هزینه ورودی تاریخانه: برای هر نفر ایرانی، 10 هزار تومان
جاذبه های گردشگری نزدیک: برج پیرعلمدار، مسجد جامع دامغان، دیوار بارو، برج چهل دختر و گنبد زنگوله
آشنایی با تاریخچه مسجد تاریخانه دامغان
قبل از هرچیزی شاید براتون سواله که تاریخانه یعنی چی؟ بعضی‌ها میگن تاری به معنی (خدا) و بعضی‌ها میگن تاری یعنی آتش. پس تاریخانه رو 2 جور معنی میکنن: خانه خدا: خانه آتش!
حتما تا الان متوجه شدید که مسجد تاریخانه دامغان یا مسجد چهل ستون یکی از قدیمی ترین و شاخص‌ترین بناهای تاریخی ایرانه! این مسجد یک آثار هنری و معماری فوق‌العاده محسوب میشه که قصه‌های زیادی رو تو دل خودش جا داده. البته قدمت این مسجد به دوره ساسانیان برمیگرده و به همین خاطر عده ای معتقدن که کاربری اولیه این مسجد، آتشکده بوده! ولی اگرچه در ساسانی بودن این بنا شکی نیست، ولی درباره آتشکده بودن یا نبودن تاریخانه صحبت‌های زیادی میشه.
میشه گفت که اولین دوره مرمت این بنا متعلق به قرن هفتم هجری قمریه و از بهترین نمونه‌های معماری دوره سلجوقی محسوب میشه. تو این دوره گنبد اولیه این بنا که روی چهارتا ستون بنا شده بود و شکل و شمایل ساسانی داشت، مرمت شد. در دوره ایلخانیان هم مسجد تاریخانه دامغان دوباره مرمت و بازسازی شد. در این دوره، ایوان های مسجد ساخته شد و تزئینات گچبری بهش رنگ و لعاب جذابی داد.
طبق نظر باستان شناسا در دوره صفویان، مسجد تاریخانه به عنوان مسجد جامع دامغان مورد استفاده قرار می‌گرفته. در این دوره، مناره مسجد ساخته شد و تزئینات کاشی‌کاری بهش اضافه شده. پس میشه گفت که مناره مسجد تاریخانه دامغان یکجورهایی شاهکار معماری صفوی بوده.
این مسجد همواره در طول تاریخ بعد از اسلام از قرن دوم هجری تا قاجار بارها مرمت و بازسازی شد و نهایتا با شکل امروزیش به عنوان یکی از آثار تاریخی و مذهبی مهم ایران در سال ۱۳۱۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
جالب اینکه این مسجد به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز دینی و فرهنگی شهر دامغان در طول تاریخ بوده و جزو میراث فرهنگی ایران به حساب میاد. هر کی که یه بار داخلش رفته، مطمئنم مجذوب اون فضای پر از رمز و راز و آرامش توش شده.
ویژگی های معماری مسجد تاریخانه دامغان
مسجد تاریخانه دامغان یه جورایی یه ماشین زمانه که آدم رو می‌بره به دل تاریخ. یعنی دوره پرشکوه ساسانیان و بعد هم قرون اولیه اسلام. این مسجد کهن، پر از ویژگی‌های معماریه که هر کدومشون یه داستان قشنگ پشتشونه. بذارید یه چند تا از این ویژگی‌های معماری تاریخانه دامغان رو با هم مرور کنیم:
ستون‌های سنگی و آجری: یک جور سفر به دوران ساسانیان! آره، ستون‌های سنگی مسجد تاریخانه یادگار اون دورانه. بعدها، تو دوره سلجوقیان، ستون‌های آجری هم بهشون اضافه شد. این ستون‌ها درواقع ستون‌های تاریخن که قصه‌های زیادی رو به دوش کشیدن و زیر بار زلزله و سیل و گذر زمان، کمر خم نکردن!
گنبد مسجد تاریخانه: گنبد مسجد تاریخانه دامغان یه گنبد قشنگ و باابهته که تو دوره سلجوقیان ساخته شده. این گنبد یه جور نماد استواری و پایداریه. البته باستان شناسا میگن که این بنا در دوره ساسانی درواقع یک آتشکده چهارطاقی با یک گنبد بالای سرش بوده.
ایوان‌ها: مسجد تاریخانه دو تا ایوان تو ضلع شمالی و جنوبی داره که تو دوره ایلخانیان ساخته شدن. این ایوان‌ها یه جور فضای باز و دلنشینن که آدم دوست داره ساعت‌ها توش بشینه و به تاریخ فکر کنه. یادتون باشه که تاریخانه جزو دسته مساجد 2 ایوانی محسوب میشه.
تزئینات گچبری و کاشی‌کاری: مسجد تاریخانه پر از تزئینات گچبری و کاشی‌کاریه که تو دوره‌های مختلف بهش اضافه شدن. این تزئینات یه جور نقش و نگارن که به مسجد یه زیبایی خاص می‌دن.
محراب تاریخانه: محراب مسجد تاریخانه یه محراب ساده و بی‌آلایشه که یه جور نماد معنویت و سادگیه.
مناره مسجد تاریخانه: مسجد تاریخانه یک مناره داره که تو دوره صفویان ساخته شده. این منار ۲۶ متر ارتفاع و ۸۶ پله از داخل داره. جالبه بدونید که این منار مستقیم از روی زمین ساخته شده و سکو نداره.
حیاط مرکزی: حیاط مرکزی یک ویژگی مهم در معماری ایرانیه که تو مسجد تاریخانه هم دیده میشه. حیاط در وسط واقع شده و ایوان ها در دو طرفش قرار دارن.
آب‌انبار تاریخانه: جالبه بدونید که مسجد تاریخانه یه آب‌انبار بزرگ داره که تو دوره‌های قدیم برای ذخیره آب استفاده می‌شده. این آب‌انبار یه جور نماد تدبیر و دوراندیشی مردمان قدیمه.
مسجد تاریخانه دامغان یک موزه معماریه که هر کدوم از ویژگی‌هاش یه داستان قشنگ پشتشون هست. موزه ای که شگفتی های معماری ایرانی و در ترکیب با مذهب اسلام به نمایش گذاشته. اگه یه روز گذرتون به دامغان افتاد، حتما یه سری به این مسجد بزنین و از نزدیک با تاریخ و معماریش آشنا بشین.
جاذبه های گردشگری نزدیک تاریخانه دامغان
دامغان شهر کوچیکیه و اگر گذرتون بهش خورد حتما چند ساعت زمان بذارید و همه جاهای دیدنی دامغان رو ببینید. مسجد تاریخانه دامغان در قلب شهر تاریخی دامغان قرار گرفته و جاذبه‌های گردشگری زیادی در نزدیکیش قرار دارن. مثلا:
تپه حصار دامغان: این تپه باستانی در فاصله کمی از مسجد تاریخانه قرار داره و یکی از مهم‌ترین محوطه‌های باستانی ایرانه. قدمت این تپه به هزاره پنجم قبل از میلاد برمیگرده.
برج چهل دختران: این برج آرامگاهی متعلق به دوره سلجوقیانه و در فاصله کمی از مسجد تاریخانه قرار داره. این برج با معماری زیبا و تزئینات آجری شما رو مجذوب خودش میکنه.
بازار دامغان: بازار دامغان یکی از قدیمی‌ترین بازارهای ایرانه که میتونید بهش سر بزنید. کلا یادتون باشه تو هر شهری که رفتید، مسجد، بازار، آب انبار و… چند عنصر معماری مهمن که نزدیک به هم و درکنار هم ساخته میشدن.
مسجد جامع دامغان: مسجد جامع دامغان هم یکی دیگه از مساجد تاریخی دامغانه که در نزدیکی مسجد تاریخانه قرار داره. این مسجد با معماری زیبا و تزئینات کاشی‌کاری یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم دامغان محسوب میشه.
آرامگاه پیر علمدار: این آرامگاه متعلق به یکی از سرداران امام حسینه و در فاصله کمی از مسجد تاریخانه قرار داره.
تاریخانه قدیمی ترین مسجد ایران نیست!
با توجه به این که اختلاف نظرهای زیادی وجود داره ولی باید بگم که مسجد تاریخانه دامغان قدیمی ترین مسجد ایران نیست و باید این مقام رو بدیم به مسجد جامع فهرج. البته این چیزی از ارزش های مسجد تاریخانه کم نمیکنه و همچنان میتونیم به عنوان یکی از قدیمی ترین مساجد ایرانی ازش یاد کنیم. امیدوارم که این مطلب رو دوست داشته باشید و انگیزه ای بشه تا برید دامغان و از نزدیک این اثر هنری تاریخی و ببینید. راستی اگر به مساجد تاریخی علاقه دارید، مسجد جامع ساوه هم میتونه براتون جذاب باشه. یادتون نره، از خانه بیرون بیاید، پیشنهاد سفر با ما!
