همیشه گفتم و میگم که من عاشق کویر و شهرهای حاشیه کویر هستم. واقعا همه چیزش شبیه به یک معجزه ست. اما بذارید بهتر توضیح بدم منظورم چیه. تصور کنید در دل کویر، شهری سبز و خوش‌بو وجود داره که هر سال بهاری، مهمان ویژه‌ای داره: گل محمدی. این گل‌های صورتی خوشرنگ، نه‌تنها چشم‌ها رو نوازش می‌دهن، بلکه با عطر بی‌نظیرشون، روح رو هم تازه می‌کنن و این آغاز داستان گلاب گیری کاشان هست. سنتی هزارساله که نسل‌به‌نسل حفظ شده و امروز به یکی از جذاب‌ترین جشنواره‌های ایران تبدیل شده. بیاید تا یکم بیشتر با سنت گلاب گیری کاشان آشنا بشیم.
فهرست مطالب
سنت هزار ساله گلاب گیری کاشان
از اواسط اردیبهشت تا پایان خرداد، کاشان و روستاهای اطرافش مثل قمصر و نیاسر، غرق در شور و هیجان گلاب‌گیری میشن. باغ‌های گل سرخ، کارگاه‌های سنتی با دیگ‌های مسی، و مردمانی که با عشق این هنر را زنده نگه داشتن، همه و همه در کنار هم صحنه‌هایی خلق می‌کنن که گویی از دل یک نقاشی قدیمی بیرون اومدن.
گلاب کاشان، به‌خاطر کیفیت و عطر منحصر به فردش، در جهان زبانزده. اما زیبایی این مراسم فقط در محصول نهایی نیست، بلکه در فرآیند سنتی تولید گلاب هست؛ شیوه‌ای که قرن‌هاست تغییر نکرده و همچنان با همان روش‌های اصیل انجام میشه.
اگر دوست دارید بوی بهشت رو استشمام کنید، اگر می‌خواید در میان مردمانی مهمان‌نواز، سفری به یادماندنی داشته باشید، و اگر مشتاقی بخشی از تاریخ زنده ایران را از نزدیک ببینید، گلاب گیری کاشان 1404 رو از دست ندید! اینجا، در قلب ایران، بهار معنای واقعی خودش رو پیدا میکنه. 🌹✨
ایرانی‌ها اولین کاشفان راز گل محمدی!
من خیلی شنیدم که اطرافیانم میگن وای نه من دوست ندارم اردیبهشت برم کاشان، خیلی شلوغه و همه برای گلاب گیری میرن دیگه خیلی تکراری شده و از این جور صحبت ها!! اما مسئله همینجاست. گلاب گیری کاشان یک سنت تاریخی، قدیمی و یک هویت ملیه که میشه بهش نازید و افتخار کرد!! مثل کارناوال های مکزیک و کشورهای دیگه. مثل جشن آب ارمنستان!! باید با افتخار، عشق و شادی برید کاشان و بخشی از این مراسم باشید!
از هزاران سال پیش، نیاکان ما به خواص شگفت‌انگیز گل سرخ پی بردن و هنر تبدیلش به گلاب را ابداع کردن. جالبه بدونید براساس اسناد تاریخی، ایران خاستگاه اصلی گلاب در جهانه و تا ۳۵۰ سال پیش، گل محمدی فقط در خاک ایران رشد میکرده!
در دوران صفویه، این هنر اصیل ایرانی به کشورهای همسایه راه پیدا میکنه. حتی در قرن‌های هشتم و نهم میلادی، گلاب یکی از کالاهای ارزشمند تجاری ایران بود که از طریق جاده ابریشم به دورترین نقاط جهان مثل چین و هند صادر می‌شده. دانشمندان بزرگی مثل بوعلی سینا نیز سال‌ها روی روش‌های تقطیر و استخراج اسانس‌ها تحقیق کردن.
گلاب گیری کاشان میراثی به قدمت تاریخ تمدن
امروزه کاشان با شهرهای قمصر و نیاسر به قطب جهانی گلاب‌گیری تبدیل شده. سالانه بیش از ۱۵ هزار تن گلاب سنگین در این منطقه تولید میشه که بخش قابل توجهی ازش به کشورهای دیگه صادر میشه. جالب اینجاست که با وجود پیشرفت فناوری، هنوز هم روش‌های سنتی گلاب گیری در این منطقه حفظ شدن.
کشت گل محمدی در ایران به ۷۰۰۰ سال پیش برمیگرده و سنت گلاب‌گیری هم دست‌کم هزار سال سابقه داره. این هنر اصیل نه‌تنها بخشی از هویت فرهنگی ماست، بلکه هدیه‌ای ارزشمند از ایران به تمدن جهانی محسوب میشه. هر قطره گلاب، روایتی از عشق و هنر ایرانی رو در خودش جا داده.
اردیبهشت فصل گلاب گیری کاشان
اردیبهشت ماه، کاشان به بهشتی از عطر و رنگ تبدیل میشه. این فصل بهترین زمان برای سفر به این منطقه و تماشای مراسم سنتی گلاب گیری هست. فرآیند چیدن گل‌های محمدی و تولید گلاب معمولاً تا پایان اردیبهشت در خود شهر کاشان ادامه داره، اما در روستاهای اطراف مانند قمصر و نیاسر، گاهی تا اواخر خرداد ماه هم طول میکشه. این مدت زمان کاملاً به رشد گل‌ها بستگی داره و باغداران با توجه به رسیدن گل‌ها، زمان چیدن رو مشخص می‌کنن.
در این فصل، کاشان به مدت سه تا چهار هفته میزبان گردشگران زیادی هست که حتی از اونسر دنیا برای دیدن این مراسم زیبا به ایران و کاشان سفر می‌کنن. تورهای یک روزه متعددی در این زمان برگزار میشه که میتونید باهاشون همراه بشید. اگر قصد دارید تنها این مراسم رو ببینید، یک سفر یک روزه هم کافی خواهد بود تا از تماشای دیگ‌های مسی پر از گلبرگ‌های صورتی و عطر خوش گل محمدی لذت ببرید.
در این روزها، کاشان حال و هوای دیگه ای داره. بوی گل محمدی همه جای شهر پیچیده و فضایی سرشار از نشاط و انرژی ایجاد کرده. پیشنهاد میکنم حتما زودتر برنامه ریزی کنید و به قمصر، نیاسر یا یکی دیگه از روستاهای اطراف برید.
مراسم گلاب گیری کاشان در چه شهرهایی برگزار میشه؟
هرچند اسم قمصر به‌عنوان قلب تپنده گلاب گیری کاشان شناخته میشه، اما این هنر اصیل در گستره وسیع‌تری از منطقه جریان داره. شهرهای نیاسر و برزک، همراه با روستاهای دنجی مثل ون، سده و وادقان، هرکدام سهمی ویژه در این میراث فرهنگی دارن. جالب اینجاست که به گفته اهل فن، مرغوب‌ترین گلاب‌ها در روستاهای وادقان و ون تولید میشه که حدود ۵۰ کیلومتر با مرکز کاشان فاصله دارن. گلاب این مناطق به غلظت و عطر بی‌نظیرش معروفه.
در میان همه این مناطق برای گلاب گیری در کاشان چهار نقطه به‌ویژه اهمیت بالایی دارن و بیشتر مراسم رو میتونید اینجا ببینید:
- قمصر – مشهورترین میزبان مراسم گلاب گیری
- نیاسر – با باغ‌های چشم‌نواز و کارگاه‌های سنتی
- برزک – با تولیدات باکیفیت
- کاشان مرکزی – با جاذبه‌های تلفیقی تاریخی و فرهنگی
هرچند قمصر بیشترین توجه گردشگرا رو به خود جلب میکنه، اما گلاب تمامی این مناطق از کیفیت ممتازی برخورداره. تفاوت‌ها بیشتر در میزان غلظت و ویژگی‌های ظریف عطری اونهاست که هرکدوم رو برای مصارف خاصی مناسب می‌سازه.
اگر به دنبال کشف جنبه‌های کمتر دیده شده این سنت هستید، سری به روستاهای اطراف بزنید. اینجور جاها میتونید گلاب گیری رو در بستری خودمانی‌تر و اصیل‌تر تجربه کنید، دور از ازدحام گردشگران و نزدیک به زندگی واقعی مردم منطقه. این سفر میتونه براتون کشف گنجینه‌های پنهان فرهنگ ایرانی باشه.
جشنواره گلاب گیری قمصر
قمصر، این نگین درخشان کاشان، هرسال در اردیبهشت و خرداد به مرکز جذب عاشقان طبیعت و دوستداران میراث فرهنگی تبدیل میشه. شهرت جهانی گلاب قمصر نه تنها به دلیل کیفیت ممتاز آن، بلکه به خاطر فضای منحصر به فرد جشنواره گلاب‌گیریش هست. در این فصل:
- باغ‌های گل سرخ در اطراف شهر مانند فرشی صورتی گسترده شدن
- عطر گلاب در هوای شهر می‌پیچه و حال و هوایی رویایی ایجاد میکنه
- کارگاه‌های سنتی با دیگ‌های مسی به روی همه باز هستن
- مردم محلی با مهمان‌نوازی بی‌نظیر، رازهای تولید گلاب رو شرح میدن.
جشنوراه گلاب گیری نیاسر
در ۲۰ کیلومتری کاشان، روستای تاریخی نیاسر با جشنواره گلاب‌گیری، میزبان گردشگران مختلف از سراسر دنیاست. این روستا که خودش از جاذبه‌های تاریخی ارزشمندی برخورداره، در فصل بهار به نمایشگاهی زنده از هنر گلاب‌گیری تبدیل میشه. ویژگی‌های منحصر به فرد نیاسر:
- ترکیب جاذبه‌های تاریخی با مراسم گلاب‌گیری
- فضای سنتی و اصیل‌تر نسبت به قمصر
- امکان بازدید از آبشار نیاسر و آتشکده نیاسر در کنار مراسم
- مهمان‌نوازی ویژه روستاییان:
برای تجربه‌ای کامل، برنامه سفر خودتون رو طوری تنظیم کنید که از هر دو جشنواره دیدن کنید. قمصر برای اونهایی که به دنبال فضای پرشورتر هستن و نیاسر برای مسافرانی که ترکیبی از تاریخ و طبیعت رو می‌پسندن، گزینه‌های ایده‌آلی هستن.
هر دو جشنواره معمولاً از اواسط اردیبهشت شروع میشن و تا پایان خرداد ادامه دارن. بهترین زمان بازدید، ساعات اولیه صبح هست که هم از گرمای روز در امان خواهید بود و هم میتونید مراسم چیدن گل‌ها رو از نزدیک ببینید.
روش گلاب گیری سنتی چجوریه؟
در روش سنتی گلاب گیری، ابتدا دیگ بزرگ مسی رو روی حرارت قرار میدن و حدود ۳۰ کیلوگرم گل محمدی تازه چیده شده رو همراه با ۸۰ لیتر آب داخل آن می‌ریزن. بعدش درپوش مسی مخصوص رو روی دیگ گذاشته و برای کنترل فشار بخار، وزنه‌ای روی اون قرار میدن. فضای بین دیگ و درپوش را با مخلوطی از تفاله گل و آرد نان می‌پوشونن تا از هدر رفت بخار جلوگیری بشه.
برای جمع‌آوری گلاب، پارچ مسی رو در آب سرد قرار و با لوله‌های چدنی اون رو به گونه‌ای ثابت می‌کنن که حدود ۲۰ سانتیمتر از بالای پارچ خارج از آب باقی بمونه. من دارم خیلی ساده تعریف میکنم، اگر یکبار برای گلاب گیری کاشان برید خودتون از نزدیک ببینید متوجه میشید که فرایندش چجوریه.
تشخیص بهترین نوع گلاب
برای شناسایی گلاب خالص باید به چند نکته توجه کنید. اولاً گلاب اصل طعم گس و تلخ ملایمی داره که این تلخی باید پس از قورت دادن آب دهان از بین بره. اگر تلخی ماندگار بود، احتمالاً در تولیدش از اسانس استفاده شده. از نظر ظاهری هم گلاب خالص باید کاملاً شفاف و بی‌رنگ باشه. هرچه غلظت گلاب بیشتر باشه، نشانه کیفیت بالاترش هست. این ویژگی‌ها کمک میکنه تا بتونید گلاب اصل و مرغوب رو از انواع تقلبی تشخیص بدید.
شناخت انواع گلاب کاشان
خب درسته که این مراسم گلاب گیری کاشان یک مراسم سنتی و تاریخی و اصیل هست. اما خب دلیل نمیشه که کسی نخواد سر شما کلاه بذاره. از قدیم گفتن که مالت رو سفت بچسب و همسایه ت رو دزد نکن. بنابراین قبل از رفتن به گلاب گیری کاشان باید با انواع گلاب آشنا باشید و روش تشخیص گلاب اصل رو که بهتون گفتم بدونید تا بتونید درست هزینه درست کنید.
در منطقه کاشان، گلاب در انواع مختلفی با ویژگی‌های منحصر به فرد تولید میشه که هر کدوم کاربردهای خاص خودشون و دارن. کیفیت و غلظت گلاب مستقیماً به مقدار گل سرخ استفاده شده در فرآیند تولید بستگی داره. هرچه مقدار گل بیشتر باشه، گلاب مرغوب‌تر و خالص‌تر خواهد بود. اما اگر به مراسم گلاب گیری کاشان برید، حتما اسم چندتا نوع گلاب رو میشنوید:
1. گلاب سنگین و گلاب سبک
گلاب سنگین که به عنوان درجه یک شناخته میشه، پرطرفدارترین نوع برای مصارف خانگیه. این گلاب با استفاده از ۳۰ تا ۳۵ کیلوگرم گل سرخ در ۸۰ لیتر آب تولید میشه و به دلیل غلظت و عطر بالاش، برای مصارف خوراکی و آشپزی ایده‌آل هست. در مقابل، گلاب سبک که با ۱۰ تا ۲۰ کیلوگرم گل سرخ تهیه میشه، عطر و غلظت ملایم‌تری داره و برای مصارف عمومی مناسبه.
2. گلاب دو آتیشه و گلاب سه آتیشه
برای تولید گلاب‌های خاص‌تر، از روش‌های پیشرفته‌تری استفاده میشه. گلاب دو آتیشه از تقطیر دو مرحله‌ای گل‌ها با گلاب معمولی به دست میاد و غلظت بسیار بالایی داره. گلاب سه آتیشه که غلیظ‌ترین نوع هست، با سه بار تقطیر تولید میشه و بیشتر کاربردهای دارویی و تخصصی داره. این دو نوع به دلیل طعم تلخ و گس خاصشان، ممکنه برای همه مناسب نباشن.
3. گلاب پس آب
در نهایت، گلاب پس‌آب از تقطیر مجدد تفاله‌های گل سرخ به دست میاد . این گلاب که رقیق‌ترین نوع هست، عطر و کیفیت کمتری داره و عمدتاً برای مصارف صنعتی و غیرخوراکی استفاده میشه. تنوع انواع گلاب کاشان این امکان رو فراهم میکنه که هر مصرف‌کننده بسته به نیاز خودش، بهترین گزینه رو انتخاب کنه.. قیمت هرکدوم از انواع گلاب ممکنه متفاوت باشه. پس مراقب باشید با قیمت گلاب دارویی، گلاب مصرفی نخرید.
گلاب گیری کاشان؛ هنر زنده ایرانی که هزاران ساله نفس میکشه!
در پایان این سفر عطرآگین به دنیای گلاب کاشان، باید گفت این هنر اصیل ایرانی، تنها یک فرآیند تولید نیست؛ بلکه زنده‌ترین نماد پیوند انسان با طبیعته. هر قطره گلاب کاشان، روایتی هست از هزاران سال خردمندی ایرانیان، از چشم اندازهای رویایی باغ‌های گل محمدی تا دیگ‌های مسی که همچون قلب این منطقه می‌تپن.. به امید روزی که عطر گلاب اصیل کاشان، در هر خانه‌ای در سراسر جهان پیچیده باشه.. 🌹امیدوارم که از سفرتون لذت ببرید.
یک نظر
برای گلاب گیری اصلا نرید کاشان چون خیلیییی شلوغه